Podstawowe fakty o żywieniu koni

Prawidłowe żywienie to nie tylko zaspokojenie potrzeb energetycznych, ale przede wszystkim dostarczenie odpowiedniej ilości białka, tłuszczy, włókna oraz składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Tylko w pełni zbilansowana dieta pozwala całkowicie zaspokoić potrzeby żywieniowe koni i utrzymać je w zdrowiu przez długie lata.

W żywieniu koni wykorzystuje się zarówno pasze objętościowe jak i treściwe, a także oleje, nasiona roślin oleistych, rośliny okopowe, owoce, zioła oraz substancje uzupełniające i sole mineralne. Nigdy nie należy zapominać o stałym dostępnie do czystej, świeżej wody.

Pasze objętościowe – co to takiego?

Głównym zadaniem pasz objętościowych (zwanych także strukturalnymi) jest dostarczenie włókna. Ich udział w diecie jest bardzo ważny ze względu na korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i ogólną kondycję. Zaleca się, aby udział pasz objętościowych w diecie każdego konia wynosił ok. 1-2% własnej masy ciała konia. Dla przykładu: Koń o masie ciała 500kg: 5-10kg siana dziennie w zależności od stopnia użytkowania i dodatku pasz treściwych.

Z pośród pasz objętościowych wyróżnia się:

• pasze objętościowe soczyste: trawa, zielonka, kiszonka;
• pasze objętościowe suche: siano, słoma, sieczka.

Niezwykle ważnym aspektem jest również jakość skarmianych pasz objętościowych. Siano stanowi od 50% do 90% procent dziennej racji żywieniowej wszystkich koni i kucy. Wysokiej jakości siano czy sianokiszonka zawierają wiele cennych składników odżywczych. Sieczki (przeważnie z lucerny lub słomy paszowej) przeważnie stosuje się jako dodatek do pasz treściwych w celu spowolnienia jedzenia oraz zwiększenia produkcji śliny.

Pasze treściwe – czyli jakie?

Pasze objętościowe charakteryzują się dość niską energetycznością. W przypadku wielu koni (szczególnie sportowych) wymagany jest dodatek paszy treściwej, który podniesie kaloryczność codziennego posiłku oraz dostarczy odpowiednią ilość wartości odżywczych niezbędnych do zaspokojenia potrzeb koni pracujących.

Pośród pasz treściwych wyróżnia się:

• ziarna zbóż (owies, jęczmień, kukurydza, pszenica);
• nasiona roślin strączkowych i oleistych oraz oleje (groch, słonecznik, olej lniany, olej sojowy);
• mieszanki paszowe (pasze pełnoporcjowe, granulaty, musli, pasze dietetyczne i kliniczne).

Udział w diecie pasz treściwych zależny jest od sposobu użytkowania, wieku oraz zapotrzebowania na energię danego konia i wynosi od 10 do 50 % dziennej dawki. Zboża charakteryzują się wysoką zawartością skrobi co czyni je źródłem szybko uwalnianej energii, natomiast oleje stanowią źródło wolno uwalnianej energii utrzymującej się przez dłuższy czas na równym poziomie. Grupa ta cieszy się powodzeniem w żywieniu koni nadpobudliwych, które źle reagują na zbyt wysoki udział zbóż w diecie. Mieszanki paszowe charakteryzują się wysoką koncentracją energii oraz składników odżywczych w 1 kg. Na rynku istnieje wiele rodzajów mieszanek zarówno w formie granulatu jak i musli, a także o różnym składzie i dodatkach (bezowsowe, wyciszające, o obniżonej zawartości cukru i skrobi, itp.).

Nasiona roślin oleistych oraz oleje – kiedy, ile i jak podawać?

Za najbardziej powszechne nasiona roślin oleistych wykorzystywane w żywieniu koni uchodzi len (siemię lniane). Cechą charakterystyczną tych nasion jest wysoka zawartość białka (około 20%) oraz tłuszczu (około 40%), a także wysoka zawartość substancji śluzowych przez co jest len jest wykorzystywany w celu wsparcia pracy i ochrony układu pokarmowego poprzez wytwarzanie warstwy ochronnej na ścianach żołądka i jelit. Siemię lniane cechuje się także wysoką zawartością lizyny, selenu i NNKT (nienasyconych kwasów tłuszczowych) odpowiadających m.in. za pracę mięśni czy jakość kopyt i sierści. Siemię lniane podawane jest w trzech postaciach: oleju, makucha oraz poddanych obróbce termicznej nasion lnu.

Soja to kolejna roślina wykorzystywana w żywieniu koni, którą cechuje wysoka zawartość białka i aminokwasów egzogennych takich jak lizyna czy metionina. W żywieniu koni rosnących, klaczy karmiących czy koni sportowych przydatna jest soja. Zarówno olej sojowy jak i poekstrakcyjna śruta sojowa są chętnie jedzone przez konie

Ponadto w żywieniu koni wykorzystuje są również słonecznik, którego śruta zawiera substancje śluzowe (podobnie jak len) i działa korzystnie na procesy trawienne, błony śluzowe jelit jaki i sierść. Cechuje się wysoką zawartością białka i lizyny.

Ponadto w żywieniu koni wykorzystuje się także olej kukurydziany, konopny, ryżowy, kokosowy.

Rośliny okopowe w żywieniu koni

Rośliny okopowe stanowią kolejną grupę pasz wykorzystywanych w żywieniu koni. Najczęściej w tym celu stosuje się buraki oraz marchew, a także produkty uboczne przerobu buraka cukrowego – wysłodki buraczane. Grupa ta jest bardzo chętnie jedzona przez konie jednak nie zawiera zbyt dużej ilości składników odżywczych. Należy pamiętać, że rośliny te przyczyniają się do powstawania zwiększonej ilości gazów w przewodzie pokarmowym. Nie należy podawać ich więcej niż 1kg/100kg masy ciała konia dziennie. Zarówno wysłodki buraczane jak i otręby pszenne należy podawać na mokro. W przypadku podawania na sucho dużych ilości tych produktów można doprowadzić do zatkania przełyku.

Owoce oraz zioła w żywieniu koni

Owoce oraz zioła to naturalne pasze wykorzystywane w żywieniu koni. Pośród owoców najczęściej wykorzystuje się jabłka oraz porzeczkę, która zawiera dużą ilość naturalnej witaminy C. Owoce charakteryzują się wysokim udziałem wody (ok. 80-90% masy) oraz cukrów i pektyn. Zawartość składników odżywczych oraz białka jest nieznaczna przez co nie powinny stanowić podstawy diety, a jedynie wysoko włóknisty dodatek.

Zioła to rośliny charakteryzujące się wysoką zawartością naturalnych składników mineralnych (głównie pierwiastków śladowych). Charakteryzują się dobroczynnym wpływem na organizm w szczególności na układ trawienny czy oddechowy. Są jeednak  zioła, których konie nie mogą jeść gdyż są dla nich trujące. Mieszanki ziołowe stanowią zarówno składnik gotowych mieszanek paszowych jak i oddzielny dodatek. Poprawiają smakowitość pasz i wpływają korzystnie na cały organizm.

Inne substancje uzupełniające

Obok pasz objętościowych i treściwych w żywieniu koni wykorzystywane są również mieszanki mineralne oraz inne substancje uzupełniające czy sole mineralne. Są one stosowane w przypadku występowania jak i w celu zapobiegania wystąpieniu niedoborów określonej grupy witamin, minerałów lub pierwiastków śladowych. Stosowanie ziół jest także celowe w przypadku kontuzji lub zaburzeń poszczególnych układów (uszkodzenia stawów i ścięgien, nadpobudliwość, zaburzenia hormonalne, itp). Substancje te potocznie zwane suplementami to w główniej mierze naturalne produkty pochodzenia roślinnego. Do grupy suplementów zalicza się także chemiczne substancje wspomagające prawidłowe funkcjonowanie końskiego organizmu.

Jakość przede wszystkim

Należy pamiętać o skarmianiu wyłącznie pasz dobrej jakości. Zarówno w przypadku zbóż jak i pasz objętościowych zły sposób przechowywania wpływa niekorzystnie na wartości odżywce. Ponadto przyczynia się do wzrostu ilości grzybów oraz mykotoksyn. Nie podawajmy zjełczałych olei czy przeterminowanej paszy. Jeżeli mamy wątpliwości co do jakości lepiej nie podawajmy jej koniom. Konsekwencje takich działań mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia koni.